- Het Leidse biotechbedrijf Doser ontwikkelde een 3D-printer die medicatie met gepersonaliseerde doses op de markt kan brengen.
- In plaats van meerdere pillen te combineren, kunnen patiënten hierdoor in één keer een pil met een dosis van bijvoorbeeld 44 milligram innemen.
- Met deze automatisering van eeuwenoud apothekerswerk denkt de startup zelfs te kunnen helpen bij het bestrijden van verslavingsepidemieën.
- Lees ook: Deze startup hoopt met 3D-geprinte, vegan steak de vleesindustrie op z’n kop te zetten
3D-printers, in het afgelopen decennium werden ze onthaald als de uitvinding die de bedrijfswereld compleet zou opschudden. Niet langer zouden we zelf onze fotolijstjes, armbanden of zelfs stoelen hoeven te kopen, alle denkbare prullaria zou voortaan regelrecht uit de 3D-printer komen rollen. Met de juiste cartridges zou de 3D-printer zelfs een ideale kok blijken, waardoor aanklooien met potten en pannen voorgoed een schim uit het verleden zou zijn.
Niets van dit alles is gemeengoed geworden; nog altijd zijn we mijlenver verwijderd van een wereld waarin Jan Modaal een 3D-printer in huis heeft staan. Zoals zo vaak bij technologische hypes, bleek het marketingverhaal sterker dan de potentie. De consumentenmarkt is voorlopig een brug te ver gebleken.
Van een Amerikaanse farmaceut naar het zelf 3D-printen van medicijnen
Toch moeten we de potentie van de 3D-printer ook weer niet volledig uitvlakken. In de industrie wist de futuristische machine wel degelijk door te breken, met 3D-geprinte auto-onderdelen en prefab-woningen als gevolg.
Dat je er zelfs medicijnen mee kunt printen, bewijst de Leidse startup Doser (12 fte). Het bedrijf van de 51-jarige medeoprichter en CEO Niels Ouwerkerk ontwikkelde een 3D-printer die pillen print met een dosis die precies is toegespitst op de patiënt.
Dat kan bijvoorbeeld handig zijn voor patiënten die hun medicatie moeten afbouwen, legt Ouwerkerk uit, terwijl hij zich vooroverbuigt over zijn 3D-printer. Hij wijst naar de twee koppen op de printer, die tegelijktijdig pillen uit kunnen printen. “Terwijl de meeste pillen in vaste doseringen gaan van bijvoorbeeld 20, 40 en 80 milligram, zijn onze printers in staat om pillen te printen met bijvoorbeeld precies 44 milligram.”
Ieder lichaam verschilt, beargumenteert Ouwerkerk, dus ook ieders behoefte aan doseringen medicatie. Wie precies wil weten welke medicinale dosering het beste bij zijn of haar genetische achtergrond past, kan hiervoor bij gespecialiseerde bedrijven een dna-paspoort aanvragen. Op basis van deze informatie kunnen Ouwerkerk en zijn team pillen met de juiste dosering printen.
Ouwerkerk kwam voor het eerst in aanraking met 3D-printers toen hij nog op de loonlijst stond van een Amerikaanse farmaceut. Het concern zocht naar een manier om testmedicatie sneller te kunnen ontwikkelen en Ouwerkerk besloot zich eens te verdiepen in de 3D-printer. Een hele trits aan tests later, had Ouwerkerk de formule gekraakt om er pillen mee te printen. Samen met zijn werkgever bouwde hij een printer, die momenteel nog steeds dienstdoet voor de farmaceut.
Toch splitste Ouwerkerk zichzelf af van zijn oude werkgever. “We bleken een andere kant op te willen”, zegt de ondernemer. “Zij wilden inzetten op grote 'batches', terwijl ik juist een toekomst zie in het printen van kleine batches met gepersonaliseerde medicatie.”
Dat is niet alleen handig voor patiënten zelf, beargumenteert Ouwerkerk. Ook hoef je er volgens de ondernemer minder medicijnen door te produceren.
Door 3D-printer zijn er 'minder medicijnen nodig'
Het komt nog weleens voor dat patiënten een dosis medicatie voorgeschreven krijgen die niet op grote schaal in één pil wordt geproduceerd, legt hij uit. In plaats van één pil van 35 milligram krijgen ze dan bijvoorbeeld een pil van 5, 10 en één van 20 milligram. “Door zo’n pil met bijvoorbeeld 35 milligram op bestelling te produceren, heb je voor zo’n patiënt een derde van het aantal pillen nodig.”
In feite gaat zijn bedrijf terug naar het aloude proces van magistrale bereiding, waarbij apothekers zelf hun medicatie voor patiënten bereiden. Maakten apothekers hun medicatie ooit en masse met de hand, tegenwoordig is dat werk vrijwel volledig in handen van grote farmaceuten. Het magistrale bereiden is in vergelijking met de schaalvoordelen van farmaceuten een prijzige aangelegenheid.
Zo’n 3D-printer kan daar verandering in brengen, denkt Ouwerkerk. “Een 3D-printer kan dit werk voor apotheken standaardiseren. In plaats van telkens een nieuwe dosering te maken voor patiënten kun je eenmalig een cartridge maken met een bepaalde dosering. Zo wordt het voor apothekers ook eenvoudiger om op ad hoc-basis een medicijn te maken van een hoge kwaliteit.”
Zoiets scheelt een apotheker arbeidsuren en dus geld, is het idee. Bij Doser zijn ze niet bang dat deze automatisering de zorg arbeidsplaatsen zal kosten. Zorgpersoneel is nog altijd hard nodig en kan zich hierdoor extra op andere taken richten, denkt Arian Khoshchin, een 32-jarige biofarmaceut die zich dit najaar als manager bij de startup aansloot. “In de Verenigde Staten werken apothekers zelfs met nachtdiensten, om al het werk gedaan te krijgen.”
Het product, de 3D-printer, is gereed en de startup probeert deze nu de markt op te brengen. Het bedrijf heeft het Leidse UMC en de Haagse Transvaalapotheek als afnemers. Zij kunnen de machines via een servicemodel leasen.
Wat zoiets kost, kan Khoshchin niet delen. Hij denkt in ieder geval niet dat de maandelijkse vergoeding die apothekers voor een 3D-printer betalen, zich zal vertalen naar een hogere prijs van medicatie.
Plan in de VS: verslavingsepidemieën bestrijden
Khoshchin reist begin januari af naar het Amerikaanse Las Vegas, om op technologiebeurs Consumer Electronics Show (CES) de 3D-printers onder de aandacht te brengen van een Amerikaans publiek.
Door de oxycodon- en fentanyl-epidemieën zijn veel mensen er verslaafd aan medicatie. Afbouwen blijkt vaak een uitdaging en het aantal sterfgevallen door overdosissen neemt er nog altijd iedere dag toe.
Doser hoopt in de VS zijn 3D-printertechniek in te kunnen zetten om mensen makkelijker hun medicatie af te laten bouwen. “Je kunt een patiënt pillen geven met telkens 1 milligram minder werkbare stof, zodat zijn of haar lichaam begint te wennen aan de kleinere doses. Zou je met conventionele batches werken, dan is dat niet te doen vanwege de standaarddoses van de pillen.”
Met hun 3D-printers kunnen Ouwerkerk en Khoshchin pillen printen met exact de juiste dosis. Khoshchin: “We kunnen zelfs een heel schema aan medicatie uitprinten, met voor de eerste weken hoog gedoseerde pillen en op het eind van het traject laag gedoseerde varianten.”
Op CES hoopt Khoshchin media en mogelijke partners enthousiast te maken over de Nederlandse innovatie.
Naderhand reist hij door naar een investeerdersevenement, om met geldschieters over het idee van gedachten te wisselen. Komend jaar wil Doser een miljoeneninvestering ophalen – een miljoenenbedrag van “onder de tien miljoen”, zegt Ouwerkerk – om de dienst internationaal op te schalen. Of Amerika het eerste land wordt waar Doser opschaalt, kan hij nog niet zeggen. Ook in Europa liggen er veel kansen, aldus de ondernemer.
Het groeigeld dat het bedrijf volgend jaar hoopt op te halen, wil Doser deels gebruiken om in Nederland een productielijn voor de printers op te zetten. Ouwekerk kijkt tevreden. “Mijn idee naar de markt brengen, daar heb ik al die tijd naartoe geleefd. Binnenkort is het zover.”